Atuty badania Global Burden of Disease
Właściwa ocena stanu zdrowia jest ważna nie tylko na poziomie krajowym, ale przede wszystkim na międzynarodowym, bowiem właśnie porównania regionalne i międzynarodowe pokazują silne i słabsze elementy oraz docelowe i priorytetowe obszary interwencji. Aby te porównania były możliwe konieczne jest równoczesne posiadanie rzetelnych informacji dotyczących czynników wpływających na stan zdrowia ludności. Spójny i porównawczy opis obciążenia chorobami skutkami urazów, a także determinant warunkujących zdrowie, są podstawą planowania efektywnych interwencji zdrowotnych. Przez długi czas informacje na temat stanu zdrowia populacji na świecie były fragmentaryczne, a często niespójne. Cechą charakterystyczną badania the Global Burden of Disease jest wprowadzenie do nomenklatury nowych pojęć i wskaźników oddających wielowymiarową wagę problemów zdrowotnych. Wskaźniki wykorzystywane w ramach badania GBD dają odpowiedź na kwestie, których zrozumienie jest niezbędne do podjęcia właściwie nakierowanych działań dla poprawy zdrowia ludności, w sposób uzupełniający wcześniejsze znane metody opisu sytuacji epidemiologicznej danych społeczności. Oferują użytkownikom możliwość dokonywania porównań między różnymi populacjami, lokalizacjami i przedziałami czasowymi, wcześniej niedostępnych w innych zestawieniach. Określają także wielkość wpływu czynników ryzyka na zdrowie populacji, co w tak szerokim wymiarze nie występowało w pomiarach zdrowia przed pojawieniem się GBD.
Źródło: GBD Compare
Źródła danych GBD
W swoich analizach GBD korzysta z wszelkich dostępnych źródeł, zarówno sprawozdawczych jak i naukowych wykorzystując m.in. powszechne spisy ludności, dane ubezpieczeniowe, rejestry chorób, dane z rejestrów urodzeń i zgonów, badania sondażowe i populacyjne, literaturę naukową. Niektóre z wykorzystywanych źródeł danych są publicznie dostępne, inne źródła są udostępniane przez regionalnych partnerów (instytucje rządowe) lub za pośrednictwem sieci ponad 3 tys. współpracujących z IHME współpracowników GBD, których zadaniem jest równocześnie pomoc w zrozumieniu regionalnego kontekstu i sposobu gromadzenia danych. Badanie GBD opiera się na zestawieniu wielu źródeł danych, często specyficznych dla poszczególnych systemów krajowych. Ze względu na możliwe różnice metodologiczne dotyczące zastosowanych technik pomiarowych i/lub definicji pojęć w różnych zakątkach świata, GBD stosuje metody ujednolicenia wszystkich danych wejściowych, tak aby były one jednorodne i porównywalne. Wysiłki analityczne GBD koncentrują się na wyczyszczeniu danych z możliwych duplikatów informacji, nieprawdopodobnych i odstających wartości, a także ponownemu przypisaniu przyczyn zgonu do bardziej prawdopodobnych jednostek (recoding).
Skala przedsięwzięcia GBD
Analizy prowadzone w ramach GBD dotyczą ponad 360 wskaźników zdrowotnych dla 250 krajów w ujęciu regionalnym, wiekowym oraz różnic ze względu na płeć. Poza możliwościami merytorycznymi wynikającymi z tych analiz, stanowi to niezwykłe wyzwanie techniczne i informatyczne. Do analiz w 2017 roku dokonano blisko 3,4 miliarda oszacowań przy uczestnictwie ponad 3000 współpracowników z całego świata. Było to możliwe m.in. dzięki nowoczesnym technologiom, w tym sztucznej inteligencji oraz modelom matematycznym.
Zastosowanie matematycznych technik szacowania jest niezbędne do pomiaru ogólnoświatowego obciążenia chorobowego, ponieważ surowe dane krajowe charakteryzują się różną jakością. Modele matematyczne mogą pomóc wykryć wzorce, które najprawdopodobniej odzwierciedlają rzeczywisty stan zdrowia ludności, wśród szumu niedoskonałych danych (dane wejściowe). Małe rozmiary prób badań, różnorodne metody i techniki pomiaru, luki informacyjnych i błędne kodowania mogą prowadzić do niepewności w danych, a w konsekwencji prezentować błędny stan rzeczywistego obciążenia daną jednostką chorobową. Model może pomóc w zidentyfikowaniu trendów, które w innym przypadku byłyby trudne do wykrycia. GBD wykorzystuje siłę modeli statystycznych w celu stworzenia możliwie najbardziej dokładnego obrazu globalnego stanu zdrowia ludności. Dzięki współpracy z gronem ekspertów i międzynarodowym wysiłkom współpracowników GBD, możliwe jest ciągłe wprowadzanie udoskonaleń technicznych mających na celu zwiększenie dokładności modelu. Z każdą iteracyjną aktualizacją badania GBD następuje proces ponownej kalkulacji wszystkich szacunków w odniesieniu do szeregu czasowego, lokalizacji, płci i przyczyn chorób i urazów.
Więcej informacji dotyczących szczegółowego przebiegu procesu tworzenia szacunków GBD odnaleźć można korzystając z publikowanych przez IHME, materiałów źródłowych opisujących poszczególne etapy szacowania przyczyn zgonów, DALY, czynników ryzyka i innych (http://www.healthdata.org/acting-on-data) oraz (http://ghdx.healthdata.org/gbd-2017/code). Wyniki, źródła danych oraz opis zastosowanych metod, aktualizacji i usprawnień z każdą edycją badania, publikowane są również w specjalnym wydaniu czasopisma LANCET (https://www.thelancet.com/gbd) w formie obszernych suplementów.
Dlaczego warto promować stosowanie GBD w Polsce?
Decyzje podejmowane w ochronie zdrowia w Polsce opierają się na podstawie analiz, których głównym źródłem są systemy statystyczno-sprawozdawcze działające w celu gromadzenia i przetwarzania danych zdrowotnych dotyczących ludności Polski. Prezentowany obraz stanu zdrowia ludności opiera się na możliwie wszystkich dostępnych danych pochodzących przede wszystkim z rutynowych systemów informacyjnych do których m.in. należą statystyki zgonów, dane dotyczące zgłaszalności chorób zakaźnych czy też prowadzone przez instytuty – rejestry medyczne.
Większość z tych systemów funkcjonuje w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej zatwierdzanego co roku przez Prezesa Rady Ministrów. Istniejące w kraju systemy informacyjne są zdecydowanie niewystarczające dla właściwego monitorowania i dogłębnej oceny stanu zdrowia całej populacji i jego zagrożeń. W obecnym opisie sytuacji epidemiologicznej ludności istnieje niedostatek dobrej informacji o niedomaganiach w stanie zdrowia o mniej dramatycznym charakterze nie prowadzącym do hospitalizacji lub zgonu, a także nie należących do stosunkowo niewielkiej grupy chorób objętych specjalnymi rejestrami lub obowiązkową zgłaszalnością. Innym problemem oceny sytuacji epidemiologicznej w Polsce jest obecność istotnej frakcji nieprawidłowo sklasyfikowanych przyczyn zgonów.
Według analiz Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny w 2016 r. w Polsce trzecią co do znaczenia grupą przyczyn zgonów była grupa przyczyn niedokładnie określonych, a więc takich, gdzie przyczyna zgonu zawierała opis objawów, odwoływała się do nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych, była niedokładnie określona, lub wręcz nieznana (ICD-10 R00-R99). Sytuacja ta dotyczyła co trzynastego zgonu i charakteryzowała się dużą różnorodnością międzywojewódzką. Dążąc do poprawy danych, które obecnie opisują zdrowie Polaków niezbędnym było zaimplementowanie narzędzia dającego możliwość zniwelowania głównych czynników wpływających na wypaczenie rzeczywistego obrazu sytuacji epidemiologicznej kraju. Narzędziem, które to umożliwia są analizy badania Global Burden of Disease. Dzięki zastosowanej metodologii badania GBD możliwe jest poznanie precyzyjnie określonego rozkładu przyczyn chorób, czynników ryzyka, względem Polski i województw, w różnych grupach wieku i płci. Dokładne informacje dotyczące stanu zdrowia ludności są podstawą podejmowania efektywnych działań zdrowotnych i promowania odpowiednich postaw. Metodologia GBD została zastosowana w wielu programach zdrowotnych i dokumentach kształtujących politykę zdrowotną wielu krajów na świecie. Idąc za ich przykładem, w 2019 r. analizy GBD wzbogaciły zakres nowych Map Potrzeb Zdrowotnych, opisując obraz sytuacji zdrowotnej Polaków w latach 1998-2018.
Przykładowe dokumenty oparte o GBD:
- The Global Burden of Disease, Generating Evidence, Guiding Policy in Kenya.
- A Strategy for Good Mental Health (2017–2022): Managing All Aspects of Life, Norway.
- Action plan for cardiovascular disease prevention, 2017 to 2018, England.
